We denken bij “HVAC” vaak aan verwarmen en koelen, maar er zit nog een belangrijk aspect aan ons binnenklimaat: luchtkwaliteit. Zeker nu huizen steeds beter geïsoleerd zijn, is frisse en schone lucht geen vanzelfsprekendheid. Gelukkig evolueren moderne verwarmings- en airconditioningssystemen mee – veel apparaten hebben inmiddels ingebouwde filters, ventilatiefuncties of luchtreinigingstechnologie. In dit artikel bespreken we waarom binnenluchtkwaliteit zo cruciaal is en hoe de nieuwste HVAC-oplossingen, zoals de Smeraldo airconditioners met viervoudige filtratie, bijdragen aan een gezond binnenklimaat.

Men denkt weleens dat binnen wel “veilig” is qua lucht, maar onderzoek wijst anders uit: binnenlucht kan 2 tot 5 keer meer vervuild zijn dan buitenlucht. En dat is zorgwekkend als je bedenkt dat de moderne mens zo’n 90% van zijn tijd binnen doorbrengt (thuis, werk, school). Vervuilende stoffen hopen zich binnen op: denk aan fijnstof (van kaarsen, koken, roken of van buiten ingeslopen), VOS (vluchtige organische stoffen) die uitstoten uit verf, meubels, schoonmaakmiddelen, schimmelsporen, pollen, huisstofmijt en ga zo maar door. Als huizen goed geïsoleerd en geventileerd slechts via mechanische ventilatie zijn, kan een defect of onvoldoende ventilatie betekenen dat deze stoffen nauwelijks afgevoerd worden. Gevolg: we ademen ze in. Dit kan leiden tot allerlei klachten: irritatie van ogen, neus en keel, hoofdpijn, vermoeidheid en verergering van allergieën en astma. Zeker nu we ook periodes van smog of pollenplagen kennen, merk je het binnen als de luchtkwaliteit niet top is.

Natuurlijk is de basis: goed ventileren. Frisse buitenlucht moet het huis in en vuile lucht eruit. Balansventilatie met filters of gewoon roosters en een briesje wind – het helpt om CO₂ en vocht af te voeren en zuurstof aan te vullen. Maar ventilatie alleen pakt niet altijd alle fijnstof of allergenen aan, vooral niet als buitenlucht zelf ook vervuild is (stadssmog, pollen). Hier komen filtratie en luchtreiniging in beeld als extra stap. En dit is waar moderne HVAC-systemen slim gebruik van maken. Veel hedendaagse airconditioners en ook sommige ventilatiesystemen zijn uitgerust met fijne filters die de inkomende of circulerende lucht zuiveren. Bijvoorbeeld, de Lamborghini Smeraldo airco heeft een filterpakket dat o.a. pollen, stof, bacteriën en zelfs virussen uit de lucht haalt. Dit betekent dat elke keer dat de airco draait, hij niet alleen temperatuur regelt maar ook als een soort luchtreiniger fungeert.

Wat voor filters zijn er zoal? – HEPA-filters: High Efficiency Particulate Air filters, vaak gebruikt in ziekenhuizen en luchtreinigers, kunnen tot 99,97% van de deeltjes >0,3 micron afvangen. Sommige HVAC-systemen (met name ventilatie-units) kunnen HEPA-filters bevatten. In airco’s is het vaker een “HEPA-achtig” filter (soms “Bio-HEPA” genoemd zoals bij Smeraldo) dat een wat kleinere uitvoering is, maar effectief tegen stuifmeel, huisstofmijt etc. – Actieve koolstoffilters: Deze absorberen geurtjes en chemische dampen (VOS). Ideaal tegen bv. kookluchtjes, verfgeurtjes en sigarettenrook. Smeraldo heeft er een in z’n systeem, wat helpt om die typische muffe lucht in dicht huizen tegen te gaan. – Antibacteriële/antivirale coatings: Zilverion-filters of UV-lampjes in systemen doden micro-organismen. Zilverion technologie (Silver Ion filter) zorgt dat bacteriën en schimmelsporen die op het filter blijven, onschadelijk worden gemaakt. Zo vermenigvuldigen ze zich niet in de unit. Sommige high-end luchtreinigers en ventilatieboxen gebruiken ook UV-C licht om langsstromende lucht te steriliseren; dat zie je in consumenten-airco’s minder ivm veiligheid, al komt het wel op bij bijvoorbeeld Dyson fans etc. – Electrostatic filters: dit zijn vaak wasbare filters die een statische lading op deeltjes afgeven zodat ze aan het filter kleven. Veel standaard aircofilters werken zo voor stofopvang. – Ionisatie: Een techniek waarbij negatieve ionen aan de lucht worden toegevoegd (zoals bij onweer, wat de lucht “fris” maakt). Deze ionen klonteren fijnstof en rookdeeltjes samen en kunnen ook de oppervlakte-eiwitten van virussen/bacteriën beschadigen. In de Smeraldo heet dat “Super Ioniser” die miljoenen ionen vrijlaat. Ionisatie kan zwevende deeltjes laten neerslaan of makkelijker door filters laten vangen. Het vermindert ook statische elektriciteit en kan geurtjes neutraliseren.

Concreet merk je dat de lucht schoner ruikt, mensen met allergie minder klachten hebben binnenshuis en over het algemeen het huis frisser aanvoelt. Bijvoorbeeld, als in de lente de pollen buiten rondzweven en je normaal binnen ook last krijgt (niezen, tranende ogen), kan een goede airco met filters de binnenlucht grotendeels pollenvrij houden, zolang ramen dicht blijven en de airco de circulatie doet. Ook huisstofmijt-allergie kan verlicht worden doordat veel stof en mijtdeeltjes uit de lucht gefilterd worden – in combinatie met een lagere luchtvochtigheid (airco’s ontvochtigen) geeft dat minder ideale omstandigheden voor mijt. Schimmelvorming in vochtige hoeken wordt ook tegengegaan doordat de airco de lucht droger houdt en constant circuleert. Natuurlijk moeten oorzaken van slechte lucht (vochtbronnen, roken binnenshuis) primair aangepakt worden, maar deze systemen helpen enorm om de baseline kwaliteit hoog te houden.

Neem iemand met astma. Vroeger werd soms afgeraden airco te gebruiken, maar de nieuwste generatie airco’s kan juist de astmatische klachten verminderen door pollen en stof weg te filteren en de lucht te ontvochtigen (astmapatiënten hebben het vaak moeilijk bij hoge luchtvochtigheid en stofrijke lucht). In dat opzicht is airco niet langer “slechte droge lucht blazen” zoals sommige denken, maar kan het tegendeel waar zijn: het creëert schone, gecontroleerde lucht die veel prettiger is dan buitenlucht vol allergenen. Een ander voorbeeld: pas tijdens een lockdown of thuiswerkperiode merkten mensen hoe belangrijk ventilatie en filtratie is, om geconcentreerd en fit te blijven. Een ruimte met stilstaande, muffe lucht maakt je suf en kan je productiviteit halveren. HVAC-systemen met ingebouwde luchtkwaliteitssensoren zien we ook opkomen: deze meten CO₂ en fijnstof en schakelen ventilatoren bij indien nodig. Zo heb je automatisch verse lucht als de kwaliteit dreigt te zakken.

Belangrijk bij al die filters is natuurlijk dat ze onderhouden worden. Een verstopt of vuil filter kan z’n werk niet doen en kan zelfs de luchtkwaliteit verslechteren (denk aan een schimmelende filter, jakkes). Daarom geven fabrikanten aan dat je filters regelmatig moet schoonmaken of vervangen. Gelukkig is dat eenvoudig bij de meeste apparaten: bij airco’s zoals Smeraldo klik je het frontje open en kun je de filters er zo uit schuiven. Eenmaal per maand uitzuigen of afspoelen is vaak genoeg voor de grove stoffilters, de speciale filters (kool, HEPA) dien je om de X maanden/jaar te vervangen volgens de instructie. Ionisatie-eenheden hebben meestal weinig onderhoud nodig, soms moet je de emitterpunten even afstoffen. Moderne apparaten zullen soms zelf een melding geven (“CLEAN FILTER” lampje). Dit onderhoud is een kleine moeite vergeleken met de voordelen die je terugkrijgt in luchtkwaliteit. Bovendien zorgt een schoon filter er ook voor dat de apparaat zelf efficiënt blijft (een verstopte filter maakt bv. dat de airco harder moet werken en minder koelt).

De focus op luchtkwaliteit is onderdeel van een grotere trend: gezond binnenklimaat is hot. Niet alleen temperatuur en energiezuinigheid, maar ook comfortaspecten zoals akoestiek (stilte) en luchtkwaliteit zijn pijlers van woonkwaliteit. Klimaatsystemen integreren daarom steeds meer functies. We zien bv. balansventilatie met warmteterugwinning in nieuwbouw standaard worden, vaak met fijnstoffilters. We zien slimme thermostaten die ook luchtvochtigheid en VOC meten en je waarschuwen. En we zien apparaten die multi-inzetbaar zijn: zo’n Smeraldo airco is eigenlijk een 3-in-1 apparaat: koeler, bijverwarming en luchtreiniger tegelijk. Dit betekent ook dat de investering in zo’n systeem een meervoudig rendement geeft: comfort + gezondheid + energie. Waar men vroeger misschien een aparte luchtreiniger moest kopen voor allergie, krijg je dat nu ingebakken.

De coronapandemie heeft binnenluchtkwaliteit sterk onder de aandacht gebracht. Ventilatie werd een huishoudterm, en mensen investeerden in luchtreinigers met HEPA om aerosolen te vangen. HVAC in kantoren werd aangepast voor meer verse lucht. Thuis zagen mensen ook het belang. Fabrikanten speelden hier op in door te adverteren met virusfilterende eigenschappen, alhoewel een airco geen virus 100% kan voorkomen, kan het wel helpen de virusconcentratie te verlagen in de lucht. Alle beetjes helpen. Hopelijk blijft deze aandacht, want zelfs los van covid is de winst in algemene gezondheid en minder sick-building-syndrome klachten groot.

Een gezond binnenklimaat bestaat uit de juiste temperatuur, voldoende verse lucht én minimale verontreinigingen. Moderne HVAC-systemen bieden oplossingen voor al deze aspecten. Met geavanceerde filters en luchtreinigingstechnieken zorgen ze dat de lucht die u inademt binnenshuis zo schoon mogelijk is. Dit leidt tot minder allergieën, minder vermoeidheid en een prettiger woon- en werkklimaat. Vooral mensen met gevoelige luchtwegen of jonge kinderen merken het verschil wanneer een goed gefilterd systeem draait: minder hoesten, minder irritatie, gewoonweg frissere lucht. Systemen als de Smeraldo airconditioner laten zien dat comfort en gezondheid hand in hand kunnen gaan – u hoeft niet te kiezen tussen koel zitten of stofvrij zitten, u krijgt het allebei. Als u investeert in een nieuw HVAC-systeem, loont het dus om te letten op die luchtkwaliteitsfeatures. Het is misschien minder tastbaar dan kW’s of dB’s, maar op de lange termijn misschien wel de belangrijkste bijdrage aan uw welzijn. Want ademhalen doen we de hele dag, en hoe beter de lucht, hoe beter we ons voelen. Schone lucht is geen luxe, het is een essentieel onderdeel van een moderne, duurzame en gezonde woning.

(Bronnen: statistieken binnenlucht vervuiling en voorbeeld van filtertechnologie bij Smeraldo.)